آموزش صداسازی در مداحی
نویسنده ی این مطلب: سایت کربلایی حسن توزی
تاریخ ارسال مطلب: جمعه 19 خرداد 1396
در یك تقسیم بندی كلی صداها به زیر و بم تقسیم می شوند. منظور از زیر بودن صدا، نازكی صدا و منظور از بم بودن صدا كلفتی صدا می باشد .
علت زیر و بمی صدا
به نظر می رسد كه تفاوت طول و ضخامت تارهای صوتی ، دلیل اصلی تفاوت زیر یا بم بودن صداست . بطور كلی هر چه طول تارهای صوتی بیشتر و ضخامت آن كمتر باشد صدا زیرتر و هر چه طول تارهای صوتی كمتر و ضخامت آنها بیشتر باشد صدا بم تر می شود.
تغییرات صدا در حین رشد
1.زیرترین صدای فرد در زمانی است كه تازه به دنیا می آید و گریه می كند.
2. زیر یا بم بودن صدای كودكان بین پسر و دختر تفاوتی ندارد و تغییرات ایجاد شده تقریباً بین سنین 12-10 سالگی صورت می گیرد . به این نحوه كه هم در دختران و هم در پسران صدا بم تر می شود با این تفاوت كه میزان بم شدگی در پسران بسیار بیشتر از دختران است .
درست در همین سنین است كه یك دوره گرفتگی صدا، به علت تغییرات هورمونی در سنین بلوغ هم در پسران و هم در دختران ایجاد می شود و اگر در این دوران از صدا درست استفاده نشود صدا همچنان گرفته باقی می ماند ولذا توصیه می كنیم ذاكرین نوجوان در این سنین به صدایشان فشار زیادی وارد ننمایند.
3. از سن 20 تا 70 سالگی صدا تقریباً ثابت بوده و ممكن است مقداری به سمت بم شدن پیش رود .
4. از سن 70 سالگی به بالا صدا به خصوص در آقایان شروع به زیر شدن می كند ، همچنین امكان گرفتگی صدا در این سنین به علت تغییراتی در ساختمان حنجره (به علت پیری) می باشد.
خصوصیات صدای زیر و بم
كسانی كه صدایشان زیر است معمولا از قابلیت اوج و ارتفاع زیاد، انعطاف و تحریر بیشتری برخوردارند در حالیكه صدای بم معمولا دارای حجم و طنین بیشتری است. البته ناگفته نماند كه ممكن است صدایی در حین بم بودن دارای انعطاف و ارتفاع زیادی باشد و یا صدای زیری دارای حجم و طنین بالایی باشد، چراكه تمرین عاملی است كه روی تمام معادلات فنی مداحی تأثیر گذار است.
زیرصدا
الف) نوای زیر صدا
در مداحی بعضی از اساتید نوایی وجود دارد كه در پرده و حجم صدای پایین ، با هاله ای از هوا همراه است ، این نوا را "زیرصدا" نامیده ایم. نوای زیرصدا معمولا در ابتدای خواندن و فرودها و نشستها كاربرد دارد.
مراحل پیداکردن نوای زیرصدا
1.حالت در گوشی حرف زدن : نفس ـ کلام
در حقیقت اگر به صدای در گوشی صحبت كردن ـ كه فقط نفس و كلام است ـ یك جوهره صدایی با سبك اضافه كنید؛ نوای "زیرصدا" را به دست آورده اید.
2.حالت دکلمه خوانی شعر بیدار کردن از خواب: نفس ، کلام ، جوهره صدا
3. پیدا شدن زیرصدا : نفس ، کلام ، جوهره صدا ـ آهنگ و سبک
ب) سبک زیرصدا:
با توجه به این كه نوای زیرصدا در بعضی سبكها ـ مثل سبك استاد حاج سید محمد موسوی ـ بسیار مشهود است ، ما سبك ایشان را با عنوان سبك زیرصدا نام نهاده ایم و برای یادگیری دقیق نوای زیرصدا ، استفاده از سبك استاد موسوی را توصیه می كنیم.
سبک اساتیدی چون موسوی که نوای زیرصدا در آن بر نواهای دیگر غلبه دارد.
نكات كلی پیرامون زیر و بم صدا
1.آیا زیر و بمی صدا قابل تغییر است؟
از نظر علمی بله اما به علت مضراتی که دارد توصیه نمی شود . مثال بدنسازای هورمونی.
2.چه كنیم صدایمان پخته شود؟
در جواب باید گفت ظاهرا منظور این سؤال كنندگان این است كه چه كنیم صدایمان پخته شود؟ با تمرین و ممارست و كسب تجربه ، به مرور صدا پخته و جا افتاده خواهدشد.
3.از صدای چه کسی تقلید کنیم ؟
به هیچ وجه صدای استادی را تقلید نكنید و در خواندن ، تُن صدایتان را تغییر ندهید بلكه از سبك و روش خواندن اساتید استفاده نمایید.
4.از سبک چه کسی تقلید کنیم؟
در مرحله تقلید به پیشنهاد اساتید و در مرحله استقلال گلهای خواندن اساتید مختلف را بچینید و از کسی تقلید کنید که خواندنش را دوست دارید.
5.برای مداحی کدام نوع صدا بهتر است؟ برای مداحی فن محور صدای بم برای روضه مناسبتر است اما برای مداحی محتوا محور و معنویت محور تفاوتی بین صداها نیست.
6. انعطاف صدا (تحریر)
تعریف لغوی : تحریر ، كشش دادن صوت به هنگام آوازه خوانی است.
تعریف اصطلاحی : به پیچ و خمها و لرز و موجهایی كه در خواندن به صدا داده می شود تحریر
می گویند. که معادل همان چه چه است.
انواع تحریر
1.تحریر موج: تحریری است كه فاصله بین اجزای آن زیاد است و محل اتصال اجزای آن ـ با شنیدن ـ محسوس نیست و فراز و نشیب ها و پیچ و خمها به حالت موجی از صدا به گوش می رسد.
نمودار تحریر موج:
نکته : تحریر موج معمولا تک جزئی و با ترکیب تحریرهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
2. تحریر پله ای: تحریری است كه فاصله بین اجزای آن زیاد و تا حدی کمتر از تحریر موج است و محل اتصال اجزای آن ـ از جهت شنیداری ـ کاملا احساس می شود و گویا یك تكیه صوتی در محل اتصال اجزای آن وجود دارد.
نمودار تحریر پله ای:
نکته: پرکاربردترین نوع تحریر تحریر پله ای است.
3. تحریر لرز: اگر در یك پرده ، صدای بدون تحریر را بلرزانیم ، این تحریر ایجاد می شود.
نمودار تحریر لرز:
.....................
نکته : تحریر لرز معمولا در ترکیب با انواع دیگر تحریر به کار می رود.
4. تحریر ریز: اگر فاصله بین اجزای تحریر پله ای را به حدی کم کنید كه به تحریر لرز نزدیك شود، ویا همان تحریر لرز را با فاصله بیشتر بین اجزا ، به حالت صعودی یا فرودی ، در پرده های مختلف صدا پیاده كنید ، یك نوع تحریر زیبای دیگری ایجاد می شود كه به آن تحریر ریز می گوییم.
نمودار تحریر ریز :
مراحل تمرین:
1. انتخاب الگو
2.ملکه کردن الگو
3.همخوانی با الگو تا جایی كه از الگو جلو نزنید، عقب نمانید، بالاتر و یا پایین تر نخوانید.
4. تكخوانی
نكات كلی پیرامون تحریر
1. شناخت تحریرها شنیداری است و البته توضیحات داده شده تا حدی می تواند در شناخت انواع تحریر مؤثر باشد.
2. برای تمرین ابتدا از تحریرهای ساده تر شروع كرده و به مرور زمان به سراغ تحریرهای سخت تر بروید.
3. با تركیب تحریرها ، نمونه های ذوقی و طبعی زیبایی ایجاد می شود.
4. دقت كنید تحریرهای طبعی و ذوقی ناصحیح و نازیبا در خواندنتان جا نیفتد، البته پس از یادگیری صحیح انواع تحریر ، می توانید از تحریرهای ذوقی زیبا استفاده كنید. تشخیص صحت و سقم تحریرهای ذوقی به تشخیص اساتید است.
5. مواضعی كه باید از تحریرهای طولانی بپرهیزید عبارت است از:
الف) در بسم الله و جملات عربی ابتدایی مجلس.
ب) هنگام باز كردن گره مرثیه(بیان سوزناكترین بخش روضه) ؛ چون تحریر طولانی، جلب توجه نموده و تمركز مستمع را نسبت به روضه كم می كند.
ج) هنگام خواندن شعر در محافل مولودی؛ چرا كه عدم تحریر طولانی و كشش در عبارات ، خواندن شما را شادتر می كند.
د) هنگام خواندن ادعیه و زیارات.
7. طنین
تعریف علمی :
در اصطلاح فیزیك به نوسانهای فرعی صوت طنین گفته می شود .
تعریف درمداحی:
به عاملی كه باعث تشخیص صداهای مختلف از هم می شود، طنین می گویند.
تأثیر اجزای بدن در طنین صدا:
همان طور كه بدنه آلات موسیقی موجب طنین افكن شدن صداهایی می گردد كه نوازنده به وجود می-آورد، بدن شما نیز در تقویت طنین صدا نقش بدنه سازهای موسیقی را دارد.
صدای اولیه از تارهای صوتی سرچشمه می گیرد و با استخوانهای سینه، دندان، سقف دهان، حفره-های بینی و سایر قسمتهای صورت شما برخورد نموده و صدا را مرتعش و طنین افکن می كند و ایجاد طنین می كند.
راز شنیده شدن صدا از راه دور :
طنین باعث می شود صدا از راه دور شنیده شود والا اگر ما فقط صدای ضعیف اولیه كه در تارهای صوتی ایجاد می شود را می شنیدیم، صدایی به گوشمان
می رسید كه تا چند قدمی قابل استماع است.
انواع طنین
الف) طنین سینه:
این نوع به واسطه برخورد امواج صدا با قفسه سینه ایجاد می شود و غیر اختیاری است و دائما در صدای شما وجود دارد.
ب) طنین سر:
این نوع به واسطه برخورد امواج صدا با جمجمه ، منافذ سر و صورت و بینی ایجاد می شود، این طنین با تمرین قابل تقویت و اختیاری است.
راه پیدا كردن طنین سر :
آوردن صدا به سقف دهان و خواندن روی نوای «آ» یا «اُ».
نكات قابل توجه
1. انحراف بینی ، پولیپ ، سینوزیت و مشكلات فیزیكی حلق ، در طنین صدا تأثیر گذار است ، لذا خوب است ذاكرین محترم تحت نظر متخصص گوش و حلق و بینی باشند و در صورت بروز مشكل به درمان آن بپردازند.
2.هنگام خواندن، ناخودآگاه راه خروج امواج را از بینی نبندید؛ چرا كه صدا پس از گذشتن از منفذ غار شكل بینی طنین اندازتر می شود.
3. هنگامی كه با تمام وجود و احساس و هیجان می خوانید گویا تمام سلولهای بدن، با شما در خواندن همراه است ولذا صدایتان طنین افكن تر می شود.
تمرین:
جهت تشخیص طنین شعری را انتخاب كنید و آن را چند بار زمزمه كنید و در هر بار با دست گذاشتن بر سر و استخوان بینی و لبها و سینه، ارتعاش صوت را در این قسمتها احساس نمایید. كسانی هستند كه موقع خواندن، ارتعاش راحتی در انگشتان دست و پای خود احساس می كنند.
ارسال دیدگاه